Thông tin về rượu

Đầu tiên phải khẳng định là rượu không phải là “nước của sự sống” (từ aqua vitae trong tiếng Latin hay Eau de vie trong tiếng Pháp) như các thần cồn hay nói. Thực chất nó là sản phẩm của các quá trình hóa học, là sản phẩm được tạo ra từ quá trình lên men các nguyên liệu tự nhiên như ngũ cốc, trái cây để chuyển hóa đường trong các nguyên liệu thành cồn (ethanol) và carbon dioxide. Rượu có nhiều loại, tùy thuộc vào nguyên liệu và phương pháp sản xuất mà có rượu trắng (rượu đế, rượu gạo) được nấu từ gạo, ngô, sắn; rượu vang làm từ nho hoặc trái cây hay rượu mạnh như whisky, vodka, rum, brandy (được chưng cất từ ngũ cốc, mía hoặc trái cây). Nhưng về cấu tạo hóa học thì rượu được phân loại dựa trên cấu trúc hóa học, đặc trưng bởi nhóm hydroxyl (-OH) gắn vào một nguyên tử carbon trong cấu trúc hữu cơ. Chúng ta có:

– Loại rượu đơn giản nhất methanol (CH3OH) rất độc và không nên uống – đây là 1 dạng rượu công nghiệp tìm thấy trong dung môi công nghiệp, sản phẩm y tế, chất tẩy rửa… nhưng vẫn tìm thấy ở trong một số loại rượu giả trên thị trường khi gian thương dùng methanol (thay vì ethanol) để giảm chi phí hoặc tăng nồng độ cồn. Hoặc khi sản xuất rượu thủ công, khi không chưng cất kỹ, lên men lâu ở nhiệt độ cao cũng có thể tạo ra dư chất methanol.

– Ethanol (C2H5OH) là loại rượu được tìm thấy trong đồ uống có cồn

– Rượu bậc 1, 2, 3 hay rượu thơm được tạo ra tùy thuộc vào vị trí nhóm -OH và cấu trúc carbon gắn với nó hay do nhóm -OH gắn với vòng benzene.

Rượu có tính chất axit yếu và đặc biệt có một đặc tính quan trọng là tính tan trong nước, đặc biệt với các rượu như chúng ta hay uống hàng ngày thì rất dễ tan trong nước do nhóm -OH tạo liên kết hydro với nước. Vì vậy đây là lý do để chúng ta cần uống nhiều nước trong và sau khi uống rượu.

– Một lượng nhỏ được hấp thụ qua niêm mạc miệng và thực quản nhưng không đáng kể

– Khoảng 20% ethanol được hấp thụ qua thành dạ dày. Nếu dạ dày chúng ta có sẵn thức ăn, đặc biệt là chất béo, rượu sẽ hấp thụ chậm hơn nhưng nếu uống rượu khi đói thì rượu được hấp thụ nhanh hơn. Điều này giải thích cho việc chúng ta dễ say và say nhanh khi đói. Nó cũng là lý do để đưa ra lời khuyên, hãy ăn trước khi uống rượu và những thực phẩm như bơ sữa, phô mai hay dân gian hay truyền miệng là uống vài thìa mỡ trước khi nhậu cũng là cách để hạn chế khả năng hấp thụ rượu qua thành dạ dày.

– Phần lớn ethanol (khoảng 80%) được hấp thụ tại ruột non vì ruột non có diện tích bề mặt lớn và mạng lưới mao mạch dày đặc.

Sau khi được hấp thụ, rượu được phân phối đi khắp cơ thể, đi đến hệ tuần hoàn qua hệ thống mạch máu và thấm qua màng tế bào, đi đến hệ thần kinh trung ương qua hàng rào máu não gây ra các trạng thái giảm kiểu soát hành vi như nói nhiều, mất phối hợp vận động và thay đổi tâm trạng.

Đến giai đoạn này, không có phép màu nào để chúng ta quay trở lại trạng thái ban đầu trừ khi chúng ta học được tuyệt kỹ Lục mạch thần kiếm của Đoàn Dự để áp dụng thải rượu qua đầu ngón tay. Chúng ta chỉ có thể trông chờ vào lá gan của mình để chuyển hóa ethanol thành acetaldehyde rồi tiếp tục chuyển hóa thành acetate và thải ra ngoài. Tốc độ trung bình gan chuyển hóa là khoảng 1g ethanol/10kg cân nặng/1 giờ. Tức là nếu 1 người nặng 70kg thì mỗi giờ sẽ chuyển hóa được từ 7-10g ethanol (tương đương với 1 đơn vị rượu tiêu chuẩn). Một ly rượu vang 150ml chứa khoảng 1,5 đơn vị rượu; 1 chai bia 330ml chứa khoảng 1,3 đơn vị rượu và 1 ly nhỏ rượu mạnh 40 độ chứa khoảng 1 đơn vị rượu.

Hãy thử tính 1 phép tính thế này, nếu 1 trận nhậu chúng ta uống 750 ml (tiêu chuẩn của các bạn nhậu của mình) thì cần khoảng 24 giờ để gan chuyển hóa rượu đã uống. Tức là nếu uống tối hôm nay thì đến sáng ngày kia chúng ta mới cơ bản thải được hết ethanol ra khỏi cơ thể mình (nhưng vẫn còn để lại nhiều di chứng).

Một lượng nhỏ ethanol (2-10%) không được chuyển hóa sẽ được bài tiết qua hơi thở, nước tiểu và mồ hôi. Đây cũng là lý do khi nhậu nếu uống nhiều nước, ngồi phòng nóng nực hay nói nhiều, hát hò cũng phần nào giảm được việc hấp thụ quá nhiều ethanol (nhưng chú ý lượng rượu được thải ra theo cách này là không đáng kể).

Nếu một ngày chúng ta chẳng may uống phải rượu công nghiệp “đểu” methanol, chắc chắn là gan, não và các cơ quan khác sẽ bị tổn thương nghiêm trọng do methanol rất độc với cơ thể, khi vào gan nó được enzyme ADH chuyển thành formaldehyde và acid formic, cả 2 đều cực kỳ độc gây tổn thương nghiêm trọng cho cơ thể.

Trường hợp khác, cho dù uống rượu thông thường, đặc biệt là uống một lúc nhiều loại rượu thì khả năng cao là chúng ta sẽ vẫn gặp các triệu chứng đau đầu, buồn nôn, say lâu…đó là do mỗi loại rượu có thành phần và phụ gia khác nhau, gây ra các tương tác hoá học khiến gan không thể xử lý nhanh chóng, tích tụ nhiều chất độc hơn, tác động mạnh lên gan, não và các cơ quan khác. Ở đây có một thành phần chúng ta hay nói đến đó là aldehyde (tên gọi chính xác là acetaldehyde vì đây là chất chính trong nhóm aldehyde, ngoài ra còn có thể có formaldehyde), chất này rất dễ tồn dư trong các mẻ rượu mà điều kiện lên men không tối ưu hoặc nguyên liệu hỏng, chưng cất không cẩn thận nên không được chuyển hóa hết thành ethanol. Nếu rượu còn chất này thì khả năng cao chúng ta sẽ gặp các triệu chứng đau đầu, buồn nôn, khát nước và lâu hồi phục.

Vì vậy, nếu có thể hãy cố gắng sử dụng rượu đã khử aldehyde (bằng các phương pháp như sục khí ozone, dùng than hoạt tính, chưng cất lại hoặc lão hóa tự nhiên – hay còn gọi là hả rượu).

Làm sao để có thể thúc đẩy quá trình chuyển hóa và nhanh hồi phục?

Tốc độ chuyển hóa rượu phụ thuộc vào 2 loại enzyme chính là ADH và ALDH (trong niêm mạc dạ dày phụ nữ có ít ADH hơn cũng giải thích cho việc phụ nữ dễ say, buồn nôn và đau đầu hơn đàn ông). Nhưng rất tiếc là không có cách nào để kích thích và tăng tốc tức thì quá trình chuyển hóa với 2 loại enzyme này. Tất cả những gì chúng ta có thể làm là hỗ trợ quá trình chuyển hóa, thải độc bằng cách:

– Uống nhiều nước trong và sau khi uống rượu để: pha loãng nồng độ rượu, tránh mất nước, cân bằng điện giải

– Ăn nhiều chất béo và protein (đừng uống rượu và chỉ ăn rau hoặc húp nước luộc rau), ăn trứng có nhiều Choline hỗ trợ chuyển hóa chất béo trong gan

– Rượu làm giảm dự trữ Vitamin B1, C và kẽm… nên cần bổ sung (ăn bánh mỳ nguyên cám cũng là cách bố sung vitamin

– Không nên uống cafe vì dù có thể khiến tỉnh táo tạm thời nhưng sẽ gây áp lực cho tim và gan

– Không uống rượu để “mã hồi” vì trạng thái hưng phấn tạo năng lượng chỉ là tạm thời nhưng sau đó tạo áp lực nhiều thêm cho gan

– Nhiều loại thuốc giải rượu chỉ mang lại hiệu quả tức thời, bổ sung Vitamin B1, B6, B12, acid glutamic… nhưng thực tế lại làm cho gan phải hoạt động nhiều hơn để chuyển hóa. Có người vì làm dụng thuốc giải rượu đã bị suy gan cấp.

– Đi xông hơi ngay sau khi uống rượu chỉ man lại tỉnh táo nhất thời vì lượng ethanol qua mồ hôi rất ít chỉ 2-10% nhưng nguy cơ mất nước và khiến gan phải làm việc nhiều hơn vì cơ thể phải điều chỉnh nhiệt độ và thải độc qua tuyến mồ hôi. Vì thế nên đi xông hơi sau khi cơ thể đã tỉnh táo.

– Cần ăn uống nhiều: cháo nóng (cháo tía tô, đậu xanh thêm gừng, muối), chuối, trứng, uống sắn dây, nước cam…

Cuối cùng, nếu không thể không uống rượu thì đừng uống quá khả năng của lá gan của mình. Nếu không là Tiên tửu thì cố gắng làm Nhân tửu, Thực tửu đừng là Cuồng tửu, Phá tửu!